Pneumokokkenvaccinatie

Pneumokokkenziekte is een verzamelnaam voor ziekten die worden veroorzaakt door een bacterie. Deze kan oor- en longontsteking veroorzaken, maar ook bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking. De ziekte komt het meest voor bij kleine kinderen en ouderen.

Advies Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad heeft op 28 februari 2018 een advies uitgebracht om ouderen vanaf 60 jaar te vaccineren tegen pneumokokken. De vaccinatie beschermt tegen 23 veel voorkomende typen pneumokokken. Hiermee wordt niet alle ziekte door pneumokokken uitgebannen, maar het kan wel een groot aantal ziekenhuisopnames en sterfgevallen voorkomen. De Gezondheidsraad geeft aan dat mensen van 70 tot en met 79 jaar het meest kwetsbaar zijn. Door deze mensen vaccinatie tegen pneumokokken aan te bieden, wordt een deel van de meest kwetsbare mensen ernstige ziekte door pneumokokken bespaard. Daarom adviseerde de Gezondheidsraad op 20 april 2020 om dit jaar met voorrang een pneumokokkenvaccinatie te geven aan ouderen tussen de 70 en 79 jaar, afhankelijk van de beschikbaarheid van vaccin en uitvoeringsaspecten. Mochten er onvoldoende vaccins beschikbaar zijn, dan adviseert de commissie eerst de groep 75 tot en met 79-jarigen te vaccineren. Deze pneumokokkenprik beschermt niet tegen COVID-19.

Hoe vaak komt pneumokokkenziekte in Nederland voor?

Elk jaar worden ongeveer 10.000 patiënten in Nederland opgenomen in het ziekenhuis met een pneumokokkenziekte. Van deze 10.000 patiënten hebben 2.500 patiënten een ernstige vorm van pneumokokkenziekte (invasieve pneumokokkenziekten: longontsteking, bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking). Van deze 2.500 patiënten overlijden er per jaar ongeveer 300. Ongeveer 75 tot 100 patiënten houden er ernstige klachten aan over. De ziekte komt het meest voor bij kinderen onder de 2 jaar en bij mensen vanaf 60 jaar.

Wie kan pneumokokkenziekte krijgen?

Veel mensen dragen de bacterie tijdelijk bij zich in de neus of keel, zonder hier zelf ziek van te worden.  De infectie kan ernstig verlopen bij kinderen jonger dan 2 jaar, mensen van 65 jaar en ouder  en met name bij mensen waarbij de milt niet goed werkt. Ook mensen die herstellen van een virale luchtweginfectie of mensen die roken lopen meer risico op een infectie.

Is pneumokokkenziekte besmettelijk?

Ja, het ?dragen? van de pneumokok in de neus- en keelholte is besmettelijk. Besmetting vindt plaats door hoesten, niezen, zoenen of via de handen. Als mensen dicht op elkaar leven, is de kans om besmet te worden groter. Ik heb al een keer pneumokokkenziekte gehad, kan ik het nog een keer krijgen? Ja, er zijn meer dan 90 verschillende pneumokokkentypen. Als u een keer ziek bent geworden door een van deze typen kunt u soms nog wel ziek worden door een ander type. Dit is ook de reden dat vaccinatie nog steeds zinvol is als iemand al eens pneumokokkenziekte heeft gehad.

Hoe effectief is vaccineren tegen pneumokokkenziekte?

Het is moeilijk te zeggen hoe effectief de vaccins precies zijn. Dit hangt af van allerlei factoren, zoals leeftijd en of iemand al een chronische ziekte heeft. Maar het hangt ook af van de pneumokokkentypen die op dat moment veel voorkomen. De pneumokokkenvaccins voor ouderen werken namelijk slechts tegen een deel van de pneumokokkentypen. Er bestaan twee soorten vaccins. Er is een vaccin dat tegen 13 typen bescherming biedt en er zijn andere vaccins die tegen 23 typen bescherming bieden.

Als ik gevaccineerd ben tegen pneumokokkenziekte, kan ik dan geen pneumokokkenziekte meer krijgen?

Wanneer u bent gevaccineerd kunt u nog steeds pneumokokkenziekte krijgen.  Maar de kans dat u het krijgt is wel kleiner.

Is het vaccineren tegen pneumokokkenziekte veilig?

Ja, vaccins tegen pneumokokkenziekte die gebruikt kunnen worden  bij ouderen zijn  uitgebreid getest en veilig bevonden.

Welke bijwerkingen kunnen er mogelijk verwacht worden?

Zoals bij alle vaccinaties kunnen er milde bijwerkingen worden verwacht, zoals slaperigheid, hoofdpijn en plaatselijke reacties zoals roodheid, zwelling en pijn op de plek waar is geprikt. Algemene bijwerkingen zoals koorts en spierpijn komen wat vaker voor bij het vaccin dat tegen 13 types werkt.
Zeer zeldzame reacties, zoals een ernstige allergische reactie, zijn niet uit te sluiten. Voor meer informatie en een overzicht van de meldingen van vermoede bijwerkingen na een vaccinatie kunt u terecht op de website van het Bijwerkingencentrum Lareb. Het gaat bij deze meldingen dus om het vermoeden bij de melder dat het een mogelijke bijwerking betreft. De relatie met het vaccin staat niet vast, het kan ook gaan om een gebeurtenis die om een andere reden plaatsvindt en die in de tijd samen valt met vaccinatie.
Een uitgebreide beschrijving van mogelijke bijwerkingen is te vinden in de bijsluiter van het vaccin.

Zijn er mensen voor wie het vaccin niet geschikt is?

Het vaccin is voor bijna iedereen geschikt. Alleen een beperkte groep mensen komt niet in aanmerking. Het gaat onder andere om mensen die in het verleden een ernstige allergische reactie hebben gehad na pneumokokkenvaccinatie. U kunt met uw arts bespreken of het vaccin voor u geschikt is.

Hoe lang werkt een pneumokokkenvaccinatie?

Het is niet precies bekend hoe lang iemand beschermd is na een pneumokokkenvaccinatie. Het ene vaccin (tegen 23 types pneumokokken) is na ongeveer 5 jaar uitgewerkt, het andere vaccin (tegen 13 types) lijkt langer te beschermen.